Keks z bakaliami – tradycyjny, maślany keks świąteczny jak dawniej
Keks z bakaliami to jedno z tych ciast, które mają w sobie magię dawnych, rodzinnych wypieków. Pachnący masłem, lekko wilgotny w środku, pełen suszonych owoców i chrupiących orzechów – idealny do kawy, na świąteczny stół czy po prostu jako słodka przekąska do popołudniowej herbaty. 🍰
To ciasto, które często gościło w moim domu w dzieciństwie – piekła je moja babcia w starym piekarniku gazowym, zawsze „na oko”, ale za każdym razem wychodził idealny. Z czasem zaczęłam piec go sama, modyfikując delikatnie składniki, aż w końcu dopracowałam przepis, który jest pewniakiem – zawsze się udaje i zawsze znika w mgnieniu oka.
Ten przepis to klasyka, której nie warto zmieniać, choć można ją dostosować do swoich upodobań. Keks to jedno z najbardziej uniwersalnych ciast – świetnie smakuje świeżo upieczony, ale jeszcze lepszy jest po 1–2 dniach, gdy wszystkie smaki się „przegryzą”.
Możliwe alternatywy dla składników:
- Masło: można zastąpić margaryną do pieczenia lub olejem kokosowym, jeśli chcemy wersję bez nabiału.
- Mleko: sprawdzi się także mleko roślinne, np. migdałowe, sojowe lub owsiane.
- Cukier: zamiast klasycznego białego cukru można użyć cukru trzcinowego lub ksylitolu.
- Bakalie: pełna dowolność – dodaj żurawinę, suszone wiśnie, ananasa, mango czy kandyzowaną skórkę pomarańczową.
- Orzechy włoskie: można wymienić na migdały, laskowe, pekan lub pistacje.
- Aromat migdałowy: zamień na waniliowy lub rumowy dla innego akcentu smakowego.
Wskazówki dotyczące gotowania:
- Wszystkie składniki powinny mieć temperaturę pokojową, aby ciasto równomiernie się upiekło.
- Bakalie warto oprószyć mąką przed dodaniem do ciasta – zapobiegnie to ich opadaniu na dno.
- Używaj papieru do pieczenia, aby keks łatwo wyjąć z formy.
- Nie otwieraj piekarnika w pierwszych 40 minutach pieczenia – ciasto może opaść.
- Po upieczeniu zostaw keks w formie na kilka minut, a następnie ostrożnie wyjmij i studź na kratce.
Składniki
- Masło: 250 g.
- Mleko: 1 szklanka.
- Cukier: 1 szklanka.
- Mąka pszenna: 3 szklanki.
- Proszek do pieczenia: 3 łyżeczki.
- Jajka: 3 sztuki.
- Aromat migdałowy: kilka kropel (opcjonalnie).
- Bakalie (mieszanka suszonych owoców i orzechów): ok. 3–4 szklanki (np. śliwki, morele, daktyle, figi, rodzynki, orzechy włoskie).
- 1. Przygotowanie bazy - Masło, mleko i cukier zostały podgrzane w rondelku na małym ogniu, aż cukier całkowicie się rozpuścił. Po połączeniu składników masa została odstawiona do przestudzenia.
- 2. Przygotowanie bakalii - Rodzynki zostały zalane wrzątkiem na kilka minut, a następnie dokładnie odcedzone i osuszone. Pozostałe bakalie zostały pokrojone na mniejsze kawałki – tak, by każdy kęs ciasta miał równą ilość dodatków.
- 3. Przygotowanie masy jajecznej - Jajka zostały ubite mikserem na jasną, puszystą pianę. Następnie stopniowo dodano przestudzoną masę maślaną, delikatnie mieszając, aby nie rozbić struktury ciasta.
- 4. Dodawanie suchych składników - Do masy została wsypana przesiania mąka z proszkiem do pieczenia oraz kilka kropel aromatu migdałowego. Całość została wymieszana mikserem na gładkie, jednolite ciasto.
- 5. Dodanie bakalii - Wszystkie przygotowane bakalie zostały wmieszane do ciasta przy pomocy łyżki – równomiernie, aby rozłożyły się w każdej części formy.
- 6. Pieczenie - Ciasto zostało przełożone do dwóch keksówek o wymiarach 25×12 cm, wyłożonych papierem do pieczenia.
- 7. Pieczenie odbyło się w temperaturze 180°C (grzanie góra-dół) przez około 60 minut, do momentu aż wierzch był złocisty, a patyczek włożony w środek – suchy.
- 8. Studzenie i podanie - Upieczony keks pozostawiono w formie na 10 minut, po czym został wyjęty i ostudzony na kratce.
- 9. Po całkowitym ostygnięciu można go posypać cukrem pudrem lub polać lukrem cytrynowym.
- 10. Jeśli chcesz, aby keks zachował świeżość przez kilka dni, zawiń go w pergamin lub folię aluminiową i przechowuj w chłodnym miejscu. To ciasto lubi „odpocząć” – najlepiej smakuje na drugi dzień, gdy bakalie oddadzą mu całą swoją wilgoć i aromat.
- 11. Dlaczego warto upiec ten keks? To klasyk, który nigdy się nie nudzi. Przepis jest sprawdzony, rodzinny i wielokrotnie testowany, dlatego nawet początkujący poradzi sobie z jego przygotowaniem. Dzięki naturalnym składnikom i braku konserwantów, ten keks jest zdrowszą alternatywą dla sklepowych słodyczy.
- 12. Każdy kawałek tego ciasta to połączenie słodyczy suszonych owoców, maślanej delikatności i orzechowej chrupkości – idealna harmonia smaków, której trudno się oprzeć.
Wykonanie przepisu
FAQ
Jak sprawić, aby keks był wilgotny i nie wysychał po upieczeniu?
Wilgotność keksa zależy od proporcji tłuszczu, mleka i bakalii. Po wielu testach zauważyłam, że najlepszy efekt daje dodanie dokładnie odmierzonych 250 g masła i 1 szklanki mleka. Zbyt mało masła spowoduje suchą strukturę, natomiast nadmiar – tłusty, ciężki środek. Po upieczeniu ciasto warto zawinąć w pergamin, aby zachowało świeżość i równomiernie rozprowadziło wilgoć z bakalii. Dzięki temu po 24 godzinach keks ma idealną, lekko wilgotną konsystencję.
Czy można przygotować keks w wersji bez laktozy lub bezglutenowej?
Tak, przepis można z łatwością dostosować do diety bez laktozy lub bezglutenowej. W wersji bez laktozy należy użyć masła roślinnego lub oleju kokosowego i mleka roślinnego, np. owsianego lub migdałowego. W wersji bezglutenowej najlepiej sprawdza się mieszanka mąki ryżowej, kukurydzianej i ziemniaczanej w proporcji 2:1:1 z dodatkiem łyżeczki gumy ksantanowej, aby zachować elastyczność ciasta. Keks zachowuje wówczas puszystość, a jego smak pozostaje zbliżony do oryginału.
Jak długo można przechowywać keks i w jakich warunkach?
Keks najlepiej przechowywać zawinięty w pergamin lub folię aluminiową, w temperaturze pokojowej, z dala od źródeł ciepła. W ten sposób zachowa świeżość nawet przez 5–7 dni. Jeśli planujemy dłuższe przechowywanie, warto włożyć go do szczelnego pojemnika i przechowywać w lodówce – wówczas pozostanie świeży do 10 dni. Dzięki dużej zawartości bakalii i tłuszczu keks nie wysycha szybko, a jego smak z czasem staje się głębszy i bardziej harmonijny.
Czy keks można zamrozić i jak to zrobić, aby nie stracił smaku?
Tak, keks bardzo dobrze znosi mrożenie. Po całkowitym ostudzeniu należy go szczelnie owinąć folią spożywczą lub włożyć do pojemnika próżniowego. W zamrażarce może być przechowywany do 3 miesięcy. Przed podaniem wystarczy rozmrozić go w temperaturze pokojowej przez kilka godzin. Dzięki wysokiej zawartości bakalii i tłuszczu ciasto zachowuje po rozmrożeniu swoją strukturę i smak, nie staje się gumowate ani suche.
Jak uniknąć opadania bakalii na dno podczas pieczenia keksa?
Sekret tkwi w oprószeniu bakalii mąką przed dodaniem ich do ciasta. Dzięki temu pokrywają się cienką warstwą mąki, która zwiększa tarcie między owocami a masą i zapobiega ich opadaniu. Ważne jest także, aby ciasto nie było zbyt rzadkie – zbyt luźna konsystencja nie utrzyma owoców. Z doświadczenia wiem, że idealna masa powinna mieć gęstość gęstej śmietany – wówczas bakalie równomiernie rozkładają się w całym keksie.
Jak uratować keks, który wyszedł zbyt suchy lub się kruszy?
Jeśli keks wyszedł zbyt suchy, można delikatnie nasączyć go ciepłym mlekiem, herbatą lub syropem cukrowym. W przypadku wersji dla dorosłych sprawdzi się także kilka łyżek likieru amaretto lub rumu – poprawiają wilgotność i dodają aromatu. Przyczyną suchego ciasta może być zbyt długie pieczenie lub zbyt mało tłuszczu. Warto zawsze sprawdzać stopień wypieczenia patyczkiem i wyjmować keks zaraz po tym, gdy nie przylega już ciasto. Dzięki temu zachowa idealną strukturę i miękkość.
Dlaczego keks czasem pęka na wierzchu i czy to błąd?
Pęknięcie na środku keksa to zupełnie naturalne zjawisko, wynikające z różnicy temperatur między wierzchem a wnętrzem ciasta. Górna warstwa ścina się szybciej, a środek nadal rośnie pod wpływem ciepła – w efekcie tworzy się charakterystyczne pęknięcie. W tradycyjnych wypiekach to wręcz znak dobrze wyrośniętego ciasta. Jeśli jednak chcemy uzyskać gładszy wierzch, można piec keks w nieco niższej temperaturze (ok. 170°C) i dłużej, co wyrówna proces rośnięcia.
